๐ ถ่ายทอดมุมมองและประสบการณ์การสร้างความสุขของธุรกิจเล็กๆ
๐ บอกเล่าหลักคิดและแนวทางแบบง่ายๆ สไตล์ไทยๆ
๐ เรื่องราวจาก “ร้านขนมปังบางลำพู” ถึง “ปั๊มน้ำมันเมืองแกลง”
๐ คนตัวเล็กๆ ที่ช่วยสร้างสังคมยั่งยืนได้อย่างไร ?
“ความสุขในองค์กร”เป็นสิ่งสำคัญที่หลายองค์กรหันมาให้ความใส่ใจมากขึ้น เพราะเชื่อว่าเมื่อพนักงานมีความสุข ย่อมส่งต่อความสุขไปยังลูกค้า และคนอื่นๆ รอบข้าง ทำให้การทำงานมีประสิทธิภาพมากขึ้นตามไปด้วย หลายครั้งที่หน่วยงานและองค์กรต่างๆ นำเรื่องนี้มาเป็นประเด็นในการเสวนา แลกเปลี่ยนข้อมูล ความรู้ ความคิดเห็นและบอกเล่าประสบการณ์ ในครั้งนี้ คณะพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ ร่วมกับหนังสือพิมพ์ผู้จัดการ 360 องศารายสัปดาห์ จัดการเสวนาในหัวข้อเรื่อง “สร้างสุขในองค์กร สร้างง่ายๆ สไตล์ไทยๆ” โดยมีผู้ประกอบการรายเล็กๆ มาร่วมแบ่งปัน
๐ เริ่มจากขนมปัง
ธารทิพย์ ฤกษ์วลีกุล หรือเจ๊หมวย เจ้าของร้านขนมปังพรชัย ย่านบางลำพู ถ่ายทอดเรื่องราวการบริหารจัดการแบบง่ายๆ สไตล์ไทยๆ ภายในร้านขนมปังเล็กๆ ของเธอ โดยที่เธอก็ไม่รู้ว่าหลักคิดและแนวปฏิบัติของเธอเปรียบได้กับการบริหารคนแบบ มืออาชีพขององค์กรชั้นนำเลยทีเดียว
“เลี้ยงลูก เลี้ยงลูกน้อง วิธีเดียวกัน” เป็นแนวคิดหลักในการดูแลคนของเธอ เพื่อให้มีความสุขในการทำงาน ด้วยการสร้างบรรยากาศให้รู้สึกสบายๆ และสนุกสนาน โดยไม่มีการกดดัน เพื่อไม่ให้เครียดกับการทำงาน เหมือนคนในครอบครัวที่คอยช่วยเหลือ แต่ไม่ใช่จะไม่พัฒนา เพราะความก้าวหน้าเป็นสิ่งที่มีอยู่ในใจของเธอเสมอ ไม่ใช่แค่ตัวเธอและครอบครัวเท่านั้น แต่ทุกคนที่อยู่กับเธอต้องมีอนาคตที่ดีด้วย
เธอเล่าว่า วันที่มีโอกาสได้ดูโอลิมปิกที่ประเทศจีน ทำให้คิดว่าคนที่จะไปถึงตรงนั้นได้ ต้องมีความมุมานะตั้งใจอย่างมาก ทุกคนที่ได้เหรียญทองต้องทุ่มเท ต้องซ้อมหนัก จึงคิดขึ้นมาว่าจะทำอย่างไรให้ลูกน้องฟิตอยากบริการลูกค้า เพราะคิดว่าการขายขนมไม่ใช่แค่การขาย แต่เป็นการบริการอย่างหนึ่ง เธอจึงตัดสินใจตั้งรางวัลที่ 1 เป็นเงิน 4 แสนบาท รางวัลที่ 2 เป็นเงิน 2 แสนบาท และรางวัลที่ 3 ได้ 1 แสนบาท เพื่อกระตุ้นให้อยากทำดีมากขึ้น
“ถ้าคนไหนเก่งตั้งใจ เราต้องมีรางวัลให้เพื่อเป็นกำลังใจจะได้อยากทำงานและเห็นอนาคตของตัวเอง แต่เคยให้เงินไปแล้วล้านกว่าบาทใช้หมดภายในปีเดียว ทำให้คิดหาวิธีใหม่ คือการเปิดบัญชีธนาคารเพื่อฝากเงินสะสมเมื่อวันที่ร้านนี้เลิกกิจการจะทำให้ ลูกน้องมีเงินเก็บเป็นก้อน เพราะมีคนทั้งในแบบที่ทำงานเพื่ออนาคตกับแบบที่อยู่ไปวันๆ เท่านั้น แต่เราทำเป็นตัวอย่างว่าพ่อแม่พี่น้องอยู่อย่างสุขสบายเพราะเราเหนื่อย เขาก็เหมือนกันอนาคตเขาต้องสบาย”
“ฉันมีทุกวันนี้ก็เพราะพวกเขา ฉันจึงอยากให้พวกเขามีเหมือนฉันบ้าง” เป็นคำพูดของเธอที่เกิดจากแรงบันดาลใจ เพราะร้านของเธอค่อยๆ เติบโตจากลูกน้องคนสองคนมาถึงวันนี้ 60 คน อยู่กันมาเป็นสิบยี่สิบปี เธอบอกว่า “เราเองมาจากพื้นดินไม่ใช่พ่อแม่ให้มา เขาช่วยสร้างให้เรามี ก็เลยอยากให้เขามีด้วย ที่เราเหนื่อยมาทุกวันนี้เราสบายแล้ว แต่ถ้าเราเลิกก็น่าจะให้เขาสบายแบบเราบ้าง จึงคิดว่าเราต้องเป็นคนสะสมให้กับเขาบ้าง เพราะเด็กก็คือเด็ก เมื่อเงินเดือนออกก็ซื้อของจนหมดหรือหมดไปกับอบายมุข ไม่รู้จักเก็บ”
“แต่ถ้าเราไม่ไปอยู่ในที่ที่มีอบายมุข หรืออโคจร ชีวิตเราจะไม่วิบัติ ถ้าเรามีความกตัญญู รู้คุณพ่อแม่ เดินเคียงข้างกับสิ่งดีๆ เชื่อว่าทุกคนไปถึงแบบที่เราไปได้” เป็นสิ่งที่เธอสอนทั้งลูกและลูกน้อง
แต่เมื่อเกิดอุปสรรคจากภายนอก เช่น เหตุการณ์ความรุนแรงทางการเมืองที่ส่งผลกระทบต่อกิจการ สิ่งที่เธอบอกกับลูกน้องคือ ให้ทุกคนคิดว่า ตัวเองมีหน้าที่อะไรให้ทำหน้าที่ของตัวเองให้ดีที่สุด และนี่คือบทเรียนที่ทำให้เห็นว่าเป็นสิ่งเดียวเท่านั้นที่จะทำให้ทุกคนอยู่ รอดได้คือ ทำทุกวันให้ดีที่สุด อย่าประมาท เพราะไม่มีอะไรแน่นอน ไม่เช่นนั้นจะก้าวพลาด ทุกคนมีปัญหา แต่ค่อยๆ แก้ก็ผ่านไปได้ เพราะทุกปัญหาต้องใช้สติแก้
เธอบอกว่า เป็นคนมีชีวิตเรียบง่าย ไม่ค่อยได้ไปไหน เพราะไม่ได้เรียนหนังสือ ไม่มีความรู้ แต่เมื่อทำงานแล้วตั้งใจทำและมีประสบการณ์จริงกับชีวิตที่เราเห็นชีวิตจริง ของคนทุกวัน ทำให้เรานำมาปรับปรุงใช้ดำเนินชีวิตในแต่ละวัน การจะสร้างสุขในองค์กรได้ต้องไม่เครียด สนุกกับงาน มีความสุขที่ทำ เพราะทำแล้วดูแลลูกน้องได้ บางคนมีปัญหาเศรษฐกิจหรือครอบครัว เมื่อหนีร้อนมาพึ่ง เราเป็นที่พึ่งให้เขาได้ จนเขาสำเร็จมีอาชีพ ดูแลลูกค้า การสร้างความสุขให้คนอื่น ความสุขจะสะท้อนกลับมาหาเรา ทำให้เราไม่เครียด มองโลกในแง่ดี
๐ 5แนวทางสร้างสุข
1. สังเกต ห่วงใย ให้โอกาสพนักงาน เช่น ถ้าเห็นว่าเขาสุขภาพไม่ดีก็ถามและช่วยเหลือเขา
2. ยอมรับและอยู่ร่วมกับความแตกต่างหลากหลายเราคิดว่าเด็กพวกนี้เลือกที่เกิดไม่ได้ แต่เลือกทำสิ่งดีได้ เพราะฉะนั้น เราต้องให้โอกาสเขา
3. เรียนรู้จากความผิดพลาด เมื่อเขาทำผิดเราไม่เคยตำหนิ เราบอกเขาว่าวันนี้ทำผิด แต่พรุ่งนี้ต้องดีกว่าวันนี้ ไม่เป็นไร ความผิดคือครูทุกวัน วันนี้คือบทเรียนเรา พรุ่งนี้คืออนาคตเรา เพียงแต่ทุกคนกล้าออกมาบอกว่าตัวเองผิด เพราะถ้าเป็นปัญหาใหญ่ แต่เพราะเขากลัวไม่กล้าบอก ทำให้แก้ไขไม่ได้และกลายเป็นปัญหาใหญ่
4. ให้แรงจูงใจทางบวก นอกจากแจกทองให้พนักงาน ยังแจกให้กับลูกค้าด้วยสำหรับลูกค้าที่ดี เมื่อซื้อขนมเรามาก มีความจริงใจ ไม่ขโมย ไม่เคยคิดเงินเกิน ตั้งใจค้าขาย คืนกำไรให้ลูกค้า อยากจะสร้างจิตสำนึกให้คนด้วย เพราะมีลูกค้าที่ซื้อครั้งแรกแค่หนึ่งพันบาทจนขึ้นมาเป็นวันละหมื่นบาท ตอนนี้ซื้อบ้านได้แล้ว เพราะเป็นความสุขที่เขาควรจะได้รับจากการที่เขามาซื้อของเราไปขาย
5. รับผิดชอบต่อลูกค้าและชุมชนรู้สึกว่าร้านเราไปเบียดบังชุมชนเยอะ เพราะใช้ที่นอกร้านเยอะ คิดว่าต้องรับผิดชอบกับสิ่งที่อยู่รอบข้างด้วย เช่น ให้ลูกน้องไปช่วยลอกท่อเพื่อไม่ให้ท่อตัน เป็นการช่วยชุมชน หรือการบอกให้ทำทุกอย่างให้ดี ให้เห็นว่าถ้าเราทำไม่ดีเราก็ได้สิ่งไม่ดี ถ้าเราทำดีเราก็ได้สิ่งที่ดี เพราะเป็นไปไม่ได้ที่จะเข้าไปดูแลรายละเอียดทุกอย่าง ทำให้ต้องสอนแบบนี้เพื่อทุกคนจะได้ทำให้ดีที่สุดในสิ่งที่ตัวเองทำ หรือการรับคนเก่าที่ออกไปแล้ว เพราะคิดว่าให้โอกาสไปเรียนรู้ได้เปรียบเทียบ และเชื่อว่าเขาจะรักเรามากกว่าเดิมจึงกลับมา
๐ สร้างด้วยส้วม
กรทัศน์ คุณาวุฒิ ผู้จัดการ ห้างหุ้นส่วนจำกัด สมศักดิ์แกลงเซอร์วิส เจ้าของปั๊มน้ำมันเล็กๆ ในอำเภอแกลง จังหวัดระยอง ที่มีตัวอย่างการบริหารคนได้อย่างน่าสนใจ เขาเล่าว่า หลังจากได้รางวัลรองชนะเลิศสุดยอดส้วมแห่งประเทศไทย รางวัลปั๊มทองคำดีเด่นของภาคตะวันออก สถานีบริการน้ำมันมาตรฐานประเภทธุรกิจชุมชนและรางวัลอื่นๆ ต่อเนื่องมาตั้งแต่ปี 2548 รางวัลที่ได้รับเป็นเครื่องมือที่ใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาคนของเขาได้อย่าง ดี เช่น รางวัลสุดยอดส้วมฯ ทำให้แม่บ้านอยากมาทำงานที่นี่ เพราะนอกจากจะบอกว่า เขาไม่ใช่พนักงานทำความสะอาดที่ทำงานไปวันๆ แต่เป็นแม่บ้านมีหน้าที่เป็นเพื่อนลูกค้า ทำให้เขาดูแลห้องน้ำสะอาดอยู่ตลอดเวลา
วิธีการเช่นนี้นำไปใช้กับส่วนอื่นๆ ทั้งหมดที่อยู่ในปั๊มได้ ไม่ว่าจะเป็นร้านกาแฟ ร้านข้าวแกงคุณย่า มินิมาร์ท และการเปลี่ยนถ่ายน้ำมันเครื่อง เพราะพนักงานตั้งใจบริการเพื่อสร้างความสุขให้ลูกค้ามากขึ้น ซึ่งเป็นไปตามแนวทางที่วางไว้คือ การสร้างความสุขโดยมีลูกค้าเป็นเป้าหมายหรือลูกค้าเป็นศูนย์กลาง
ส่วนแนวคิดในการสร้างความสุขให้กับพนักงานคือ“การสร้างรายได้ต้องมากพอกับใจที่พอเพียง และใจที่ได้รับการดูแล” เพราะระบบของเชลล์มีจุดอ่อนจากการให้ค่าคอมมิชชั่นกับพนักงานด้วยการตั้ง เป้าหมายยอดขาย เพราะพนักงานต้องการได้เงินอย่างที่เคยได้ โดยไม่รู้ว่าการขายมีฤดูกาลทำให้มีทั้งช่วงที่ขายดีและขายไม่ดี เมื่อขายไม่ดีรายได้น้อยเกิดปัญหาการลาออกอยู่บ่อยๆ ทำให้พนักงานไม่พอ เราจึงต้องดูแลรายได้ของเขาด้วยการสร้างสมดุลในธุรกิจ ขณะที่ เงินเดือนมีการปรับตามภาวะเศรษฐกิจ เช่น การปรับเงินเดือนขั้นต่ำ หรือในช่วงเศรษฐกิจไม่ดีต้องปรับเพิ่มให้ เป็นการทำสวนทางกันโดยให้เขาช่วยหารายได้เพิ่ม
ขณะที่บริษัทใหญ่ๆ มีการจ่ายโบนัส และการขึ้นเงินเดือนทุกปี แต่สำหรับธุรกิจเอสเอ็มอีทำอย่างนั้นไม่ได้ เพราะมีปัจจัยภายนอกกระทบกับผลประกอบการ และการยึดหลักเศรษฐกิจพอเพียงในการทำธุรกิจคือมีความสมดุล โดยมีกำไรไม่มากนัก จึงจำเป็นต้องทำการค้าหลายๆ ส่วน แล้วนำกำไรอย่างละนิดละหน่อยมาผสมกัน ซึ่งพนักงานจะมีส่วนร่วมในส่วนนี้ ถ้าเขาต้องการรายได้เพิ่ม
ยกตัวอย่าง การทำน้ำจุลินทรีย์หมักเพื่อช่วยลดกลิ่นในห้องน้ำและท่อระบายน้ำ จนกลายเป็นสินค้าอย่างหนึ่งที่ไม่เพียงสร้างรายได้ในเวลาต่อมา แต่ยังเพิ่มภาพลักษณ์ที่ดีในแง่ของการมีส่วนช่วยดูแลสิ่งแวดล้อมและสังคมอีก ด้วย ซึ่งยังมีส่วนอื่นๆ ที่สามารถพัฒนาไปในทางนี้ เช่น ขยะอินทรีย์ เป็นต้น ซึ่งเมื่อมีสื่อต่างๆ มาให้ความสนใจนำเสนอ เช่น รายการทีวี ทำให้พนักงานได้เห็นว่าตัวเองมีหน้าที่และบทบาทสำคัญเหมือนกัน สร้างความสุขความภูมิใจได้อีกทางหนึ่ง
“ผมภูมิใจที่ได้ยกระดับ คนกวาดถนน คนล้างส้วม ให้เป็นพนักงานทำความสะอาดหรือแม่บ้านที่มีเกียรติ เด็กปั๊มพัฒนาเป็นเด็กร้านกาแฟ ขายของได้ มีรายได้เพียงพอ เมื่อพนักงานมีความสุข ลูกค้ามีความสุข เพื่อนบ้านหรือสังคมมีความสุข ผมก็มีความสุขไปด้วย สามารถคืนสู่สังคมได้มากขึ้น เราเรียกว่าความสุขหมุนวน ยิ่งหมุนวนหลายรอบ ยิ่งทำให้เกิดความยั่งยืน” เจ้าของปั๊มน้ำมันเล็กๆ ทิ้งท้ายถึงการสร้างความสุขที่ยั่งยืน
